بوتاکس چیست؟
بوتاکس اسم تجاری یک دارو می باشد که قسمت اصلی آن سم بوتولینیوم می باشد.
این دارو توسط کمپانیهای مختلفی در دنیا تولید می شود که هرکدام نام تجاری مخصوص خود را دارند مانند "دیسپورت" یا "زئومین"، اما در کشور ما اصطلاحا یه تمام برندهای مختلف این دارو"بوتاکس" گفته می شود. جالب اینکه برند بوتاکس در ایران یافت نمیشود و سه برند اصلی موجود در ایران شامل دیسپورت، زئومین و نورونوکس می باشد. ضمنا در سالهای اخیر دو برند ایرانی با نامهای مصپورت و دیستون هم به بازار دارویی ایران اضافه شده اند.
تاریخچه بوتاکس
باکتری مولد سم بوتاکس به نام کلستریدیوم بوتولینیوم در سال 1897 کشف شد یعنی بیش از 120 سال پیش.
این توکسین(سم) ابتدا توسط چشم پزشکها در درمان لوچی چشم لستفاده شد و در سال 1992 نخستین استفاده زیبایی از آن به ثبت رسید.
این توکسین در سال 2010 برای درمان میگرن مزمن مجوز گرفت.
مکانیسم عمل بوتاکس
توکسین بوتولینیوم(بوتاکس) مانع از انتقال سیگنالهای عصبی به عضلات می شود و باعث ایجاد فلج عصبی عضلات میشود که حداکثر 6 ماه به طول می انجامد. این مکانیسم، مکانیسم محیطی بوتاکس است. توضیح اینکه سیستم عصبی ما به دو بخش سیستم عصبی مرکزی(شامل مغز و نخاع} و سیستم عصبی محیطی( اعصاب سر و تنه و اندامها) تقسیم می شود. وقتی توکسین بوتاکس به عصب وارد می شود علاوه بر اثزر محیطی و ایجاد فلج موضعی، می تواند باعث تغییراتی هم در تعادل مواد ناقل عصبی در سیستم عصبی مرکزی ما بشوند. همین اثرات مرکزی است که باعث درمان میگرن می شود.
اگر بوتاکس یک سم است چطور به درمان کمک می کند؟
اول ببینیم چرا "بوتاکس" یک سم است؟ و اتفاقا یکی از کشننده ترین سمهاست بنحوی که ۸ کیلوگرم از آن احتمالا قادر خواهد بود بلایی بر سر نسل بشر بیاورد که عصر یخبندان با دایناسورها کرد!
گفتیم که بوتاکس مانع از انتقال پیام از عصب به ماهیچه می شود. ماهیچه ها هم که کلا فرمانبردارانی بیش نیستند و کارشان اجرای فرامین مغز است که توسط عصبها مناقل می شوند. حتی ماهیچه هایی مثل ماهیچه های تنفسی و بلع نیز که شما با در عمل با اراده خود به آنها فرمان نمی دهید تحت کنترل سیستم عصبی خودکار شما هستند. و اتفاقا تتظیم عصبی بسیار حساسی هم دارند. حالا اگر بیاییم و با چیزی مثل سم بوتولینیوم(بوتاکس) مانع از رسیدن فرامین عصبی به ماهیچه ها بشویم، بلع و تنفس از کار می افتد و فرد می میرد. اما این حالت زمانی رخ می دهد که فرد این سم را بصورت خوراکی استفاده کند در این حالت تمام ماهیچه های بدنش فلج می شوند از جمله ماهیچه های تنفسی و ماهیچه های دخیل در بلع.
اما این موجود دوپا که طبیعت را به تسخیر خود دراورده(و دارد با خوشحالی تمام دارد نابودش می کند!) این سم ناچیز را هم برده خود کرده، همانطور که هر زهر دیگری را در طول تاریخ به دارو بدل کرده(کیمیاگران واقعی دانشمندان بزرگی هستند که چنین به بشر خدمت کرده اند).
پس یک توکسین(سم)، اگر به مقدار صحیح و در جای مناسب استفاده شود می تواند حکم یک دارو دا پیدا کند. البته اگر مقدار مناسب و نحوه مصرف مناسب در باره هرچیز دیگری حتی آب که "مایه حیات" است را رعایت نکنیم، هر ماده ای می تواند کشنده باشد. فرض کنید کسی بسیار بیش از آنچه که باید، آب بنوشد، او دچار وضعیتی به اسم "مسمومیت با آب" خواهد شد که بالقوه کشنده می باشد. یا بجای نوشیدن آب بیاییم و کسی را در آب غرق کنیم و از بینی آب وارد بدنش کنیم! بوتاکس هم اگر از مسیرس که باید(تزریق موضعی) وارد بدن نشود(مثلا خوراکی استفاده شود)، خطرناک خواهد بود، همینطور اگر با دوز بیش از حد مجاز تزریق شود. تنظیم میزان این دوز بی خطر در باره بوتاکس در هر نقطه از بدن متفاوت خواهد بود. این است که بارها گفته ایم تزریق بوتاکس باید توسط پزشک مجرب انجام شود و نه حالتی که متاسفانه شاهدش هستیم و این توکسین(سم) در دستان افراد غیر پزشک هم قرار گرفته است.
انواع بوتولینیوم
توکسین بوتولینیوم(بوتاکس)هشت تیپ مختلف دارد که سه تیپ آن مصارف درمانی دارد. در صورت مصرف خوراکی، توکسین بوتولینیوم(بوتاکس) باعث فلج عمومی و در نهایت مرگ میشود. این اتفاق معمولا در اثر مصرف کنسرو و درصورتیکه کنسرو به اندازه کافی نجوشیده باشد رخ میدهد. به بیماری ناشی از خوردن سم بوتولونیوم، بوتولیسم می گوییم. اما مصارف درمانی توسط پزشک معمولا عارضه جدی ندارد. در مورد مصارف زیبایی ممکن است عوارضی پیش بیاید که در قسمت مربوطه(بوتاکس زیبایی) به آن خواهیم پرداخت.
ماندگاری بوتاکس
بین 3 تا حداثر 6 ماه. البته به تازگی یک نوع جدید بوتولینیوم توکسین با نام تجاری داکسی فای(Daxxyfy) به بازار ایالات متحده عرضه شده است که بین 6 تا 9 ماه ماندگاری دارد.
یکی از عوامل موثر بر مانگاری بوتاکس که می تواند طول مدت اثر بوتاکس را کم کند ایجاد مقاومت به بوتاکس می باشد. از آنجا که معمولا این مقاومت از بوتاکس دوم به بعد ایجاد می شود، معمولا شدت اثر و ماندگاری اولین بوتاکس بیشتر از بوتاکسهای بعدی می باشد. به ندرت ممکن است این مقاومت(که در اثر تشکیل آنتی بادی علیه مولکول بوتاکس ایجاد می شود) به اندازه ای باشد که اثر بوتاکس اصلا ظاهر نشود.
در این ویدئو دکتر فرهاد عمادی متخصص مغز و اعصاب و از اساتید برجسته بوتاکس ایران در باره انواع مارکهای بوتاکس توضیح می دهد:
توضیحات تکمیلی در باره مارکهای بوتاکس را در همین وبسایت مشاهده کنید(روی لینک زیر کلیک کنید)
مارکهای مختلف بوتاکس
شایعات در باره بوتاکس
دکتر فرهاد عمادی متخصص مغز و اعصاب سالهاست که روی بیماران میگرن کار می کند و اسم وی تقریبا با "بوتاکس میگرن" گره خورده و حتی گوگل هم این را فهمیده! (می توانید در گوگل سرچ کنید" بوتاکس میگرن" و گوگل وبسایت ایشان را در صفحه اول به شما نشان خواهد داد). گاهی شایعاتی در باره عوارض بوتاکس در فضابی مجازی منتشر می شود و افرادی که خود را کادر درمان معرفی می کنند توضیحات کاملا غلط و غیر علمی در این مورد ارائه می دهند که ضروری دانستیم توضیخات زیر را ارائه دهیم. قبل از هر چیز به صحبتهای دکتر عمادی در این مورد گوش دهید:
پادکست دکتر عمادی در باره بوتاکس
فکر کنید با آقای دیوید دارید در یکی از خیابانهای لوکس تهران قدم می زنید. دیوید به شما یک برج زیبا را نشان می دهد و به شما می گوید هر کدام از واحدهای آن را اگر بخواهید با تخفیف عالی به شما می فروشد. آیا شما از دیوید سند نخواهید خواست؟
متاسفانه ما برای ورود بسیاری از ادعاها و حرفهای دیگران به ذهن و فکرمان هیچ سندی درخواست نمی کنیم. علم پزشکی سالهای سال است که تبدیل به یک دانش مبتنی بر شواهد شده. یعنی برای هر ادعایی که می کند سند ارائه می دهد(و این دقیقا تفاوت فاحشی است که با طب سنتی دارد). یعنی اگر می گوید فلان دارو در فلان بیماری موثر است، این ادعا یک سند دارد که شما می توانید آن را مشاهده کنید. به همان خیابان لوکس یرگردیم. شما در برابر ادعای مالکیت دیوید بر آن برج زیبا از او سند طلب می کنید. دیوید هم یک دستنوشته معمولی به شما ارائه می دهم. ایا شما می پذیرید؟ حتی اگر یک سند به ظاهر واقعی را هم به شما نشان دهم منطقی است که قبل از اینکه بخواهید به او پولی بدهید از اصالت آن سند مطلع شوید و این کاری است که باید از متخصص آن کمک بگیرید مثلا از شهرداری یا اداره ثبت در موردش استعلام بگیرید. در طب مدرن هم وضع به همین منوال است. هر سندی معتبر نیست. و جایگاه های خاصی وجود دارند که اعتبار اسناد را می سنجند و از صحت و قدرت مطالعات پزشکی انجام شده اطمینان حاصل می کنند تا آنها را تایید کنند و این می شود ژورنالهای پزشکی که البته وقتی به آنها نگاه می کنید با طیف وسیعی از قدرت اعتبارسنجی مواجه خواهید شد و بهتر است به سراغ آنهایی بروید که از اعتبار بسیار بالاتری برخوردار هستند. این کاری است که پزشکان به آن تسلط دارند و در اینجا نقش یک پزشک مثل همان مسول اداره ثبت است که شما در مورد اعتبار سند ملکی که می خواستید خرید کنید از وی استعلام کردید.
اگر یاد نگیریم که صرفا حرفهای سند دار را بپذیریم، به راحتی همه پولهایمان را از دست خواهیم داد، بدون اینکه آپارتمانی در ازایش بدست آوریم.
و اما قصه بوتاکس
آیا بوتاکس یک سم است؟ بله
آیا این سم در قوطی کنسرو ایجاد می شود؟ بله
قبل از ادامه برویم سراغ همان برج لوکس. شما از دیوید سند خواستید و او هم سند دو تا از واحدها را که به نامش بود به شما نشان می دهد. شما با استعلام از اداره ثبت، از صحت این اسناد اطمینان پیدا کردید(یعنی از پزشک پرسیدید و او گفت که بوتاکس یک سم است و در قوطی کنسرو هم ایجاد می شود). اما دقت کنید دیوید می خواهد واحد دیگری رادر برج به شما بفروشد! دیوید فقط دو واحد از این برج را در تملک دارد و قرار است به شما واحد دیگری را بفروشد که اصلا در اختیارش نیست و درست اینجاست که کلاه شما برداشته می شود! یک یا بیشتر حرف سند دار به شما نشان داده شده برای غالب کردن یک حرف بی سند!
تا الان ذهن شما با حرف سند دار "سم بودن بوتاکس" آماده پذیرش حرفهای بی سندی شده که در ادامه می شنوید: قرار است این سم بلاهای زیادی را بر سر شما بیاورد!!
اصلا برویم ببینیم چرا بوتاکس یک سم است؟ بوتاکس مانع از رسیدن فرمان عصب به ماهیچه می شود. ماهیچه هم بدون فرمان عصب دستش را روی دستش می گذارد و هیچ کاری انجام نمی دهد و در واقع فلج می شود. این فلجی تا زمانی که آثار بوتاکس در پیوستگاه عصب و ماهیچه باقی است، دوام می آورد(معمولا سه ماه و حداکثر ۶ ماه). حال اگر بجای عضلات اخم شما، عضلات تنفسی(عضلات بین دنده ای و دیافراگم) و یا ماهیچه های حلق شما که باید عمل بلع را انجام بدهند فلج شوند چه اتفاقی می افتد؟ شما تا چند ماه قادر به نفس کشیدن و یا بلع نخواهید بود!( البته می دانید که فقط چند دقیقه نفس نکشیدن کافیست!) ایا این به معنی کشنده بودن این سم نیست؟ در واقع بوتاکس مهلک ترین سمی است که وجود دارد و ۸ کیلوگرم آن قادر خواهد بود جهان را برای همیشه از شر این موجود دوپا خلاص کند اما مشکل این است که بوتاکسی که تزریق می شود موضعی عمل می کتد یعنی فقط در همان محدوده تزریق عصبها را فلج می کند پس بوتاکسی که در سر و صورت شما تزریق می شود راهی به عضلات تنفسی پیدا نمی کند اگر جز این بود که بوتاکس بعنوان شایعترین عمل زیبایی جهان لقب نمی گرفت و از صدها میلیون نفری که تا کنون این تزریق را انجام داده اند تا کنون اثری باقی نبود! در واقع در حالتیکه سم بوتاکس خورده شود می تواند خود را به عضلات تنفسی برساند و ایجاد مشکل کند پس در یک کلام، بوتاکس سمی است که از طریق خوراکی می تواند کشنده باشد و دقیقا به همین خاطر است که باید قوطی های کنسرو را قبل از مصرف بجوشانید تا اگر در آنها بوتاکسی تولید شده باشد در اثر حرارت خنثی شود.
پس یاد بگیریم که برای ذهنمان یک درب بسازیم تا هر کس و ناکسی براحتی پا در قصر ذهنمان نگذارد، ضمنا این شما هستید که تصمیم می گیریدذهنتان یک قصر مرمرین باشد که با آهن و بتون ساخته ایدش یا یک کلبه ای گلی که با هر تکانی در معرض ویرانی است.
مطالب مرتبط:
سردرد 
بوتاکس میگرن 
بوتاکس زیبایی 
بوتاکسهای تخصصی 
دکتر فرهاد عمادی 
استفاده از این مطلب با ذکر منبع بلامانع است.